Κείμενο Επιμελήτριας – Έκθεση PLACEBO
PLACEBO
«Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται ορισμένοι να πιστεύουν απόλυτα στην ιατρική αλλά όχι στην τέχνη, και να μην αμφισβητούν ούτε τη μία ούτε την άλλη.»
Damien Hirst
Placebo ονομάζεται το εικονικό φάρμακο με το οποίο το θεραπευτικό αποτέλεσμα στηρίζεται αποκλειστικά στην υποκειμενική αντίληψη ή πίστη.
Placebo ονομάζει η Πέγκυ Κλιάφα την έκθεσή της στην γκαλερί Λόλα Νικολάου το Σεπτέμβριο του 2016, μένοντας πιστή σε ρηματικές αναφορές από την ιατρική ορολογία καθώς και στην ανάγκη της να υποψιάσει για τον θεραπευτικό χαρακτήρα των ψευδαισθησιακών τεχνικών της τέχνης.
Εγώ θα πρόσθετα σε αυτή την έννοια μία διαζευκτική προσωπική ερμηνεία: «Placebo ή το μελαγχολικό τέχνασμα των “ζωγράφων”». Όπως ο νους φτιάχνει “ιαματικά” ποιήματα συνταιριάζοντας δάνεια κυριολεκτικά από παντού, έτσι κι ο καλλιτέχνης συλλέγει υλικά, με μια δημιουργική αυτοδιαχείριση τεχνικής, μοντάζ και χειροτεχνίας, τα οποία παράγουν με τις ιδιόρρυθμες συναθροίσεις τους εκείνο το ιδιαίτερο είδος πνευματικής δημιουργίας που ψυχικά ανατάσσει—με τέχνασμα! Υπό αυτήν την έννοια, το ενδιαφέρον της Κλιάφα εστιάζει στα θεμέλια της δυτικής συνείδησης όσον αφορά τα “θαύματα” της φύσης ή της επιστήμης, αλλά εν τέλει και σε σχέση με τα διανοητικά θαύματα, όπως άλλωστε αυτό συμβαίνει και σε κάθε μορφή τέχνης.
Vitraux, τοίχοι, ταπετσαρίες, ροζέτες, δαντέλες, μάνταλα, ανάγλυφα, πολυέλαιοι, ψηφιδωτά, assemblages και κορνιζαρισμένα χάπια εν είδει πορτρέτου… όλα φτιαγμένα από άδειες, χρησιμοποιημένες συσκευασίες [blister] ή άδειες διαφανείς κάψουλες και χάπια, ατόφια κι ανέπαφα, συχνά μέσα σε σελοφάν καραμέλας. Η επιλογή και η ταξινόμηση του υλικού είναι φανερό πως απαιτεί ιδιαίτερη επιμέλεια. Οι κατασκευές της Πέγκυς Κλιάφα μοιάζουν με μέλη αιρετικής αρχιτεκτονικής, που καταλαμβάνουν τον τρισδιάστατο χώρο πλάθοντας ό,τι θα ανακαλούνταν στη μνήμη μας ως χώρος λατρείας ή μυστικής τελετουργίας και μέθεξης.
Η διαδικασία κατασκευής αναδεικνύει διαφορετικά ζωγραφικά μοτίβα και οι διαφοροποιημένοι χειρισμοί της έτοιμης πρώτης ύλης μορφοποιούν ενός είδους κέντημα σε επιφάνειες ή και σε σχηματοποιημένες περίβλεπτες συσσωρεύσεις στο χώρο. Πρόκειται για μία χειροτεχνική συνθήκη μέσα στη μεγάλη ποικιλία των επινοητικών καλλιτεχνικών πρακτικών, όπου απαιτούνται χειρονομίες υψηλής ακρίβειας, ώστε να προκύψουν έργα σχεδόν αχειροποίητα.
Οι έξυπνες ανα-δια-τάξεις της επιλεγμένης ύλης, οι συρραφές από τις “κλεμμένες”, άδειες πλέον θήκες των ιαμάτων, οι περιδινήσεις και οι υβριδισμοί, οι συστροφές και οι ρυθμικές διαδοχές, οι σπείρες και οι ρόδακες, όπως και οι αναλογικές απεικονίσεις γνώριμων συμβόλων ή σχημάτων, λειτουργούν σαν πιόνια που συνθέτουν κάθε φορά και μια άλλη παρτίδα, πλάθοντας όλα μαζί ένα παράδοξο σύμπαν.
Από την επιλογή των υλικών έως το τελικό αποτέλεσμα των έργων είναι φανερό πως πρόκειται για μία υπομονετική εργασία και ταυτόχρονα για μια άσκηση, στοιχεία που κάνουν να αναδυθεί η εσωτερικότητα της εμπειρίας της δημιουργού. Η εύγλωττη ησυχία των έργων της Πέγκυς Κλιάφα είναι σίγουρο πως καλλιεργεί μια ατμόσφαιρα συγκέντρωσης, παράξενης εχεμύθειας και εμβάθυνσης, κάτι στο οποίο συμβάλλει κατά πολύ και η χρήση διαχρονικών ιερών συμβόλων.
Παρόλο που η επιλογή του υλικού για τη δημιουργία των έργων της Πέγκυς Κλιάφα παραπέμπει με έναν καταφατικό τρόπο στη δυνατότητα της επιστήμης να καταφέρνει την ίαση μέσω φαρμάκων, η επιλογή του τίτλου [placebo] που επέλεξε η καλλιτέχνης υποψιάζει προς την κατεύθυνση της αυταπάτης. Η δυναμική “placebo” είναι σαφώς πλασματική, παρόμοια με το πλασματικό ιδιόλεκτο της οποιασδήποτε τέχνης. Μια αλληγορία λοιπόν για την ίαση και τους αποτελεσματικούς της τρόπους και μία παρωδία ταυτόχρονα με τον τρόπο ενός σύγχρονου Φάουστ, που επειδή έχει βρει το ελιξίριο της ζωής μαστορεύει μεθοδικά, περνώντας ευχάριστα την ώρα του. Από αυτή την άποψη, το εργαστήρι της Πέγκυς Κλιάφα είναι γεμάτο από καλαίσθητα “παρασκευάσματα αλχημείας της τέχνης”, σαν αντίδοτα ψευδαισθησιακά και σαν μαγικά φίλτρα για την “αρρώστια”. Κι έτσι είναι σαν να ομολογείται μέσω της καλλιτεχνικής της εργασίας πως κάθε έκφραση δημιουργικότητας αποτελεί μια σχεδόν θεολογική εμπειρία, μια ανα-παρα-γωγιμότητα που, διευρύνοντας τους ορίζοντες της αντιληπτικής μας δυνατότητας, θεραπεύει…
Θάλεια Στεφανίδου
Ιστορικός/Κριτικός Τέχνης, Curator